فتق ناف وضعیتی است که در آن بخشی از روده یا بافت چربی از طریق یک نقطه ضعیف در عضلات شکم نزدیک ناف بیرون زده است و بیشتر در نوزادان دیده می شود، اما در بزرگسالان نیز می تواند رخ دهد.
فتق نافی چیست؟
فتق نافی همان بیرون زدگی احشاء داخلی بدن است که از سمت ناف بیرون می زند. همچنین لازم است بدانید که به دلیل ضعیف بودن عضلات ناف احتمال بیرون زدگی احشاء داخلی بدن از این ناحیه بیشتر است.
فتق ناف در کودکان
این عارضه در کودکان نیز اغلب در دو سال ابتدای زندگی، خود به خود بسته می‌شود، اگرچه برخی از آنها تا سال پنجم یا بیشتر باز می‌مانند، اگر کودک شما فتق ناف دارد، شروع به استفراغ می‌کند، حساسیت، تورم یا تغییر رنگ در محل فتق دارد حتما به پزشک مراجعه کنید. اما این عارضه در بزرگسالان، بیشتر به ترمیم جراحی نیاز دارد که در حین جراحی فتق ناف، جراح یک برش کوچک در نزدیکی ناف ایجاد می‌کند، بافت فتق شده به داخل حفره شکم برگردانده می‌شود و دهانه دیوار شکم بسته می‌شود و ناحیه ضعیف شده عضله را با مش (صفحه‌ای توری مانند ساخته شده از پلیمرهای مصنوعی که برای تقویت بافت و استخوان‌هایی که آسیب دیده‌اند استفاده می‌شود) ترمیم می‌کند.
اما اگر بخواهیم به علت فتق ناف در نوزادان اشاره کنیم باید بگوییم در دوران بارداری و جنینی، بند ناف از سوراخ کوچکی در عضلات شکم کودک عبور می‌کند، دهانه به طور معمول درست بعد از تولد بسته می‌شود اما اگر عضلات درست در خط وسط دیواره شکم Linea alba که در بین عضلات قدامی و خارجی شکم به نام Rectus abdominis muscle قرار دارد به طور کامل به هم نپیوندند ممکن است بخشی از روده از طریق این شکاف بیرون زده شود.
فتق ناف در بزرگسالان
فتق ناف در بزرگسالان زمانی رخ می دهد که بخشی از روده یا بافت چربی از طریق یک نقطه ضعیف در عضلات شکم نزدیک ناف بیرون زده است. آنها می توانند به دلیل عوامل مختلفی ایجاد شوند، از جمله:
- بارداری: کشش عضلات شکم در دوران بارداری می تواند ناحیه اطراف ناف را ضعیف کرده و منجر به فتق شود.
- چاقی: اضافه وزن به عضلات شکم فشار بیشتری وارد می کند و آنها را مستعد ابتلا به فتق می کند.
- جراحی قبلی شکم: برش های جراحی در ناحیه شکم می تواند عضلات را ضعیف کند و خطر فتق را افزایش دهد.
- سرفه یا یبوست مزمن: سرفه یا زور زدن مکرر در حین حرکات روده می تواند عضلات شکم را تحت فشار قرار دهد و به ایجاد فتق کمک کند.
علائم فتق ناف در بزرگسالان
علائم این عارضه در بزرگسالان شامل موارد زیر است:
- برآمدگی نرم یا تورم در نزدیکی ناف که هنگام ایستادن، سرفه یا زور زدن بیشتر قابل توجه باشد.
- ناراحتی یا درد در محل فتق که ممکن است با فعالیت بدنی یا بلند کردن اجسام سنگین بدتر شود.
- تهوع، استفراغ یا یبوست در صورت حبس یا خفه شدن فتق (خونرسانی به بافت فتق مختل می شود).
علائم فتق ناف
از علائم فتق ناف نیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد در ناحیه کشاله ران که با خم شدن یا بلند کردن اجسام بیشتر می‌شود
- وجود توده یا برآمدگی دردناک در کشاله ران یا ناحیه شکمی
- وجود توده دردناک در ناحیه بیضه
- احساس سنگینی در شکم
- سوزش یا احساس درد در محل زخم
- درد قفسه سینه و درد ناحیه شکمی
عوارض فتق ناف برای کودکان نادر است اما هنگامی که بافت بیرون زده شکم به دام می‌افتد و خون رسانی به قسمت روده به دام افتاده کاهش پیدا می‌کند می‌تواند منجر به درد شکم و آسیب به بافت شود و اگر قسمت به دام افتاده به طور کامل از جریان خون قطع شود می‌تواند منجر به مرگ بافت شود و سبب انتشار عفونت در حفره شکمی شود. بزرگسالان مبتلا به فتق ناف بیشتر در معرض انسداد روده هستند در نتیجه جراح مجبور به بریدن بخش انسداد یافته روده می‌شود.
انواع فتق ناف
علاوه بر فتق نافی Umbilical hernia که شایع ترین نوع فتق می‌باشد، یکی از انواع این فتق‌ها، فتق فمورال نام دارد که اندام روده به صورت یک توده از طریق بافت ضعیف در دیواره عضلانی بالای کشاله ران یا در واقع پایین ترین نقطه شکمی بیرون زده می‌شود این نوع از فتق بسیار نادر است و مجموعا 3 درصد از فتق‌ها را تشکیل می‌دهد اما علت آن می‌تواند بلند کردن اجسام سنگین به یکباره، چاقی، فشار بیش از حد هنگام سرفه، دفع مدفوع و یا انجام ورزش‌های سنگین باشد. درد شکم، تهوع و استفراغ می‌تواند از علائم شایع این نوع از فتق باشد. بنابراین در صورت داشتن علائمی همچون درد در کشاله ران، یبوست، اسهال، وجود خون در مدفوع جهت بررسی احتمال فتق حتما به پزشک مراجعه کنید. درمان فتق به شدت علائم و میزان بیرون زدگی فتق بستگی دارد اما معمولا همه انواع فتق نیاز به جراحی دارند.
این نوع فتق‌ها در زنان تقریبا 10 برابر بیشتر از مردان رخ می‌دهد زیرا لگن زنان پهن‌تر از لگن مردان است و همچنین چاقی، بارداری‌های متعدد و تومورهای شکمی از علائم این فتق در زنان است. همچنین فتق فمورال در بزرگسالان بسیار از شایع‌تر از کودکان می‌باشد، سابقه خانوادگی نیز در این نوع فتق‌ها تاثیر گذار است و اگر فردی از اعضای نزدیک خانواده فتق کشاله ران داشته باشد، این خطر افزایش پیدا می‌کند. نشانه‌های این نوع فتق می‌تواند با دراز کشیدن از بین رود و با زور زدن یا سرفه کردن دوباره ظاهر شود.
فتق مغبنی یا اینگوینال نیز در ناحیه‌ای بین مرز مشترک عضلات ران و شکم است که رباط مغبنی از آن‌جا عبور می‌کند به همین دلیل به این نام معروف است و به فتق‌هایی که دهانه آن بالای رباط مغبنی قرار داشته باشد فتق مغبنی می‌گویند. این نوع فتق به شکل برآمدگی در کشاله ران یا کیسه بیضه ظاهر می‌شود
پس از مراجعه به پزشک و معاینه این ناحیه، پزشک ممکن است آزمایش‌های تصویر برداری مانند سونوگرافی، سی تی اسکن، یا اسکن MRI را درخواست کند تا بتواند موقعیت بافت‌های داخلی را ببیند و به صورت دقیق تشخیص دهد که آیا فتق فمورال است یا اینگوینال.
نوع دیگری از انواع فتق‌ها فتق شکافی نام دارد که در محل مربوط به عمل جراحی شکمی یا عمل‌های لاپاروسکوپی ایجاد می‌شود که به عنوان فتق پست لاپاروتومی هم شناخته می‌شود.
عوارض فتق ناف
در حالی که فتق ناف در بزرگسالان به طور کلی کمتر از سایر انواع فتق ها کم خطر تلقی می شود، هنوز هم می تواند عوارض بالقوه مرتبط با این وضعیت وجود داشته باشد. برخی از عوارض احتمالی فتق ناف عبارتند از:
حبس:
فتق ناف زمانی می تواند حبس شود که بافت بیرون زده به دام افتاده و نتوان آن را به داخل شکم برگرداند. این می تواند منجر به درد شدید، تورم و حساسیت در محل فتق شود. حبس نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد، زیرا می تواند منجر به عارضه جدی تری به نام خفه شدن شود.
خفه کردن:
اگر فتق حبس شده درمان نشود، خون رسانی به بافت فتق شده مختل می شود و در نتیجه خفه می شود. خفه کردن یک اورژانس پزشکی است و نیاز به مداخله جراحی فوری دارد. علائم خفه شدن عبارتند از درد شدید، تغییر رنگ برآمدگی فتق، حالت تهوع، استفراغ و ناتوانی در دفع گاز.
عود:
علیرغم ترمیم جراحی، خطر کمی برای عود یا بازگشت فتق در آینده وجود دارد. این خطر می تواند تحت تاثیر عواملی مانند اندازه فتق، تکنیک مورد استفاده در حین جراحی و عوامل فردی مانند چاقی یا سرفه مزمن باشد.
توجه به این نکته مهم است که همه فتق‌های ناف منجر به عوارض نمی‌شوند و بسیاری از آنها بدون جراحی قابل کنترل هستند. با این حال، اگر درد شدید، تغییرات ناگهانی در ظاهر فتق یا علائم حبس یا خفه شدن را تجربه کردید، بسیار مهم است که فورا به پزشک مراجعه کنید.
فتق ناف چگونه تشخیص داده می شود؟
فتق ناف معمولاً از طریق ترکیبی از معاینه فیزیکی و ارزیابی سابقه پزشکی تشخیص داده می شود. مرور کلی از روند تشخیصی فتق ناف عبارت اند از:
سابقه پزشکی:
پزشک شما با پرسیدن سوالاتی در مورد علائم شما، از جمله هرگونه درد یا ناراحتی که تجربه می کنید، تغییرات در ظاهر ناف شما و هر عاملی که ممکن است در ایجاد فتق نقش داشته باشد (مانند بارداری، چاقی یا جراحی قبلی شکم) را بررسی می کند.
معاینه فیزیکی:
در طول معاینه فیزیکی، پزشک شما ناحیه اطراف ناف شما را به صورت بصری بررسی می کند تا علائم فتق را بررسی کند. آنها از شما میخواهند که بایستید، سرفه کنید، یا زور بزنید تا هرگونه تغییر در اندازه یا ظاهر فتق را مشاهده کنند. همچنین پزشک به آرامی ناحیه را لمس می کند تا وجود برآمدگی یا تورم را احساس کند.
تست های تصویربرداری :
در بیشتر موارد، تشخیص فتق ناف تنها بر اساس معاینه فیزیکی انجام می شود. با این حال، در شرایط خاصی که تشخیص نامشخص است یا نگرانی هایی در مورد عوارض وجود دارد، پزشک شما آزمایش های تصویربرداری اضافی را تجویز می کند. این ممکن است شامل سونوگرافی باشد که می تواند تصاویر دقیقی از ناحیه شکم ارائه دهد و به تایید وجود فتق و ارزیابی اندازه و محتوای آن کمک کند.
درمان فتق ناف
درمان فتق ناف به عوامل مختلفی از جمله اندازه فتق، وجود علائم و سن بیمار بستگی دارد. در اینجا گزینه های درمانی برای فتق ناف آورده شده است:
مشاهده:
در نوزادان و کودکان خردسال، فتق های ناف کوچک اغلب خود به خود و بدون هیچ مداخله ای برطرف می شوند. اگر فتق کوچک است، هیچ علامتی ایجاد نمیکند، و به راحتی کاهش می یابد (به شکم برمیگردد). معاینات منظم برای نظارت بر پیشرفت فتق و اطمینان از عدم ایجاد هیچ گونه عارضه ای برنامه ریزی می شود.
ترمیم جراحی:
مداخله جراحی معمولاً برای این عارضه در بزرگسالان و کودکان توصیه می‌شود، اگر فتق بزرگ باشد و علائمی ایجاد کند یا در سنین 4 یا 5 سالگی ادامه یابد. در صورت حبس یا خفه شدن فتق نیز جراحی توصیه می شود. هدف اصلی جراحی، فشار دادن بافت بیرون زده به داخل شکم و تقویت عضلات ضعیف شده شکم برای جلوگیری از عود است.
ترمیم فتق باز:
در این روش، برشی در نزدیکی محل فتق ایجاد می‌شود و بافت فتق به داخل شکم رانده می‌شود. سپس عضلات ضعیف شکم با استفاده از بخیه ترمیم می شود. این معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می شود.
نتیجه گیری
فتق ناف در کودکان معمولا در سن 4 یا 5 سالگی ناپدید می شود. در بزرگسالان، این عارضه اگر درمان نشود، منجر به عوارض می شود و پزشک جراحی را در شرایط ویژه توصیه می کند.
