فیشر یا همان شقاق مقعدی در واقع پارگی و یا شکافی است که در پایین کانال مقعد ایجاد می شود. به دلیل اینکه در ناحیه مقعد اعصاب زیادی وجود دارد و حساس است، شقاق مقعدی عموما با درد و خونریزی همراه است. همین امر باعث می شود دفع درد آور باشد و به سختی صورت بگیرد.
شقاق مقعدی حتی اگر از نوع حاد آن باشد مشکل خاصی را به وجود نمی آورد. اما بهتر است برای جلوگیری از وخیم تر شدن آن و یا رفع درد و خونریزی هنگام اجابت مزاج به درمان آن پرداخت.
شقاق هم در قسمت پشتی و هم جلویی مقعد به وجود می آید. اما شقاق پشتی شایع ترین نوع آن است. همچنین این عارضه مختص گروه سنی و یا جنسیت خاصی نیست و امکان ایجاد فیشر در هر بازه سنی، وجود دارد.
دلایل ایجاد فیشر
به طور کلی فیشر زمانی رخ می دهد که مقعد دچار پارگی و یا زخم شود. بنابراین عموما عواملی که سبب زخم شدن مقعد شود، فیشر یا شقاق مقعدی را به وجود می آورد.
از مهم ترین و رایج ترین علت های زخم مقعدی و فیشر، داشتن یوبوست و سختی اجابت مزاج می باشد. چرا که داشتن مدفوع سفت و خشک باعث ایجاد فشار به کانال مقعد و در نتیجه ایجاد خراش می شود. درد ناشی از زخم مقعدی منجر به اسپاسم اسفنکتر و فشار به عضله های اسفنکتر می شود. این امر سبب حاد تر شدن و عدم بهبود فیشر می باشد. همچنین از طرفی دیگر، اسهال و نرمی مدفوع نیز میتواند از دیگر دلایل ایجاد شقاق مقعدی باشد.
از دیگر دلایل ایجاد عارضه شقاق مقعدی میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
- رابطه جنسی مقعدی
- قرار دادن اجسام خارجی در مقعد
- بارداری و زایمان
- بیماریهای مقاربتی
- تنگی مقعد
- کم تحرکی
- تمیز کردن مداوم مقعد با دستمال ضخیم
- انواع بیماری های التهابی روده مثل کلون
- سرطان مقعد
- بیماری های عفونی مانند سل
تمامی موارد بالا از دلایل ایجاد شقاق مقعد هستند.
مشخصات شقاق
اگر هنگام دفع احساس درد زیاد دارید و یا مدفوع، همراه با خونریزی است احتمال وجود فیشر وجود دارد. فیشر به صورت خراش و پارگی است که معمولا به شکل یک شکاف خطی در قسمت پشت یا جلو مقعد می باشد. توجه داشته باشید که شقاق با بیرون زدگی مقعد متفاوت است.
علائم شقاق
ایجاد زخم مقعدی یا فیشر همراه با علائمی است که موارد زیر را شامل می شود:
- رویت خون هنگام دفع
- خارش و سوزش مقعد
- خونریزی مقعد
- رویت برآمدگی و ترک در مقعد
- درد مقعدی
- ترشحات چرکی
رویت خون هنگام دفع: از علائم شقاق مقعدی مشاهده لکه های خونی بعد از مدفوع و یا در حالت طبیعی از مقعد می باشد
خارش و سوزش مقعد: در صورت ایجاد شقاق مقعدی و ایجاد خراش بر دیواره مقعد ممکن است شخص به دلیل برخورد مدفوع به این خراش ها احساس خارش و سوزش داشته باشد.
خونریزی مقعد: اگر عمق پارگی و خراش فیشر زیاد شود هنگام دفع فرد دچار خونریزی مقعدی می شود.
رویت برآمدگی و ترک در مقعد: در زمانی که شقاق مقعدی در طولانی مدت درمان نشود ممکن است باعث ایجاد برآمدگی و یا ترک در قسمت بیرونی مقعد شود.
درد مقعدی: به دلیل اینکه فیشر یک نوع زخم و خراش است ممکن است هنگام مدفوع درد مقعدی را همراه داشته باشد.
ترشحات چرکی: اگر شقاق مقعدی درمان نشود و به فیشر مزمن تبدیل شود احتمال ایجاد عفونت و ترشحات چرکی ناشی از این عفونت بالا می رود.
راه های تشخیص
در صورت داشتن هریک از نشانه های شقاق برای تشخیص زود هنگام و پیشگیری از مزمن شدن آن بهتر است به پزشک مراجعه شود.
تشخیص شقاق مقعدی توسط پزشک 4 راه دارد:
- معاینه بالینی
- کولونوسکوپی
- آنوسکوپی
- سیگموئیدوسکوپی
معاینه بالینی: این نوع راه تشخیص پزشک با معاینه انگشتی وجود یا عدم وجود فیشر را بررسی می کند که معمولا به دلیل داشتن درد بیمار اجازه معاینه بالینی نمی دهد.
کولونوسکوپی: در این روش با استفاده از لوله باریک که به دوربین متصل است با رویت کانال مقعدی و روده آن را بررسی میکنند.
آنوسکوپی: در روش آنوسکوپی با یک لوله کوتاه و باریک روده راست و مقعد را معاینه می کنند. سیگموئیدوسکوپی: در این روش قسمت انتهایی روده بزرگ را با استفاده از یک لوله باریک و کاملا انعطاف پذیر بررسی می کنند
سیگموئیدوسکوپی: در این روش قسمت انتهایی روده بزرگ را با استفاده از یک لوله باریک و کاملا انعطاف پذیر بررسی می کنند.
روش های درمان فیشر
انواع راه های درمان شقاق مقعدی به شرح ذیل است:
- درمان با لیزر
- عمل جراحی
- بوتاکس
- خود درمانی و روش های گیاهی
- روش های دارویی
درمان با لیزر: در درمان با لیزر طی یک بی حسی موضعی با تاباندن اشعه، محل زخم را جوش می دهند و عارضه پوستی را برطرف می کنند.
عمل جراحی: در عمل جراحی یا اسفنکتروتومی، پزشک با انجام بیهوشی و گاها بی حسی موضعی شکافی عمیق بر روی عضله اسفنکتر می زد تا فشار وارده بر آن را کم کند. این روش دوران نقاهت دارد ومعمولا تا 2 هفته فعالیت سنگینی نباید انجام داد و بهبودی تا 6 هفته به طول می انجامد.
بوتاکس: با تزریق بوتاکس عضله اسفنکتر طی چند ماه بی حس می ماند که باعث می شود فشاری ایجاد نشود. همچنین بوتاکس باعث ترمیم شکاف و زخم فیشر می شود.
خود درمانی و روش های گیاهی: درمان های خانگی معمولا به طور کامل شقاق را برطرف نمی کنند بلکه موجب تسریع درمان و پیشگیری از به وجود آمدن شقاق می شود.
نشستن در لگن آب، خوردن غذا و غلات فیبردار، استفاده از عسل، روغن زیتون و نارگیل، سرکه سیب و آلوئه ورا بر روی شقاق مواردی از روش های گیاهی و خانگی درمان شقاق هستند.
روش های دارویی: اگر به موقع شقاق تشخیص داده شود در مراحل ابتدایی و با تجویز پزشک میتوان از دارو هایی مانند: پماد دیلتیازم، پماد نیتروگلیسیرین، پماد ام جی، آنتی فیشر برای درمان استفاده کرد.
پیشگیری فیشر یا شقاق: فیشر بیماریست که میتوان با رعایت اصول بهداشتی و همچنین رژیم غذایی سالم و فیبردار، نوشیدن مایعات فراوان، معالجه سریع اسهال و یبوست از بروز آن پیشگیری کرد.
