کبد در بدن انسان مایعی زرد رنگ به نام صفرا که باعث هضم چربی ها می شود، تولید می کند این مایع در کیسه صفرا که یک عضو کوچک و گلابی مانند در سمت راست شکم و در زیر کبد قرار دارد، جمع می شود. کیسه صفرا، مایع را از راه مجاری وارد روده می‌کند. کیسه صفرا حاوی کلسترول و بیلی‌روبین می باشد که در واقع وظیفه این کیسه گلابی شکل، انتقال مایع زرد رنگ صفرا از کبد به دستگاه گوارش می باشد. در این مقاله به معرفی سنگ کیسه صفرا و علائم آن می پردازیم.
سنگ کیسه صفرا
سنگ کیسه صفرا به معنی ایجاد کریستال هایی داخل کیسه صفرا است که در واقع رسوبات و ذرات جامد سنگ مانندی هستند که از کلسترول صفرا و بیلی‌روبین موجود در کیسه صفرا تشکیل می‌شوند. این رسوبات سبب مسدود شدن جریان صفرا می شوند.
این عارضه دو حالت دارد که شامل موارد زیر می باشد:
- سنگ کیسه صفرا باعلائم
- سنگ کیسه صفرا بدون علائم
معمولا آن دسته از کسانی که دچار این عارضه با علائم می شوند باید با عمل جراحی این عارضه را رفع کنند چرا که معمولا سنگ کیسه صفرایی که با علائم همراه است، دارای عوارضی است که در ادامه به آن اشاره می کنیم.
انواع سنگ های کیسه صفرا
این عارضه دو نوع می باشد که شامل سنگ های صفراوی کلسترولی و سنگ های صفراوی رنگدانه دار می باشد.
عموما اکثر افرادی که دچار سنگ کیسه صفرا می شوند، از نوع سنگ های صفراوی کلسترولی می باشد که معمولا براثر تجزیه نشدن کلسترول و یا اجزای دیگر به وجود می آید. و اغلب زرد رنگ می باشد.
نوع دیگر سنگ کیسه صفرا، سنگ های صفراوی رنگدانه دار می باشند که معمولا زمانی ایجاد می شود که در صفرا مقدار زیادی بیلی روبین وجود دارد این نوع از سنگ ها معمولا به رنگ قهوه ای یا سیاه می باشند.
برای آگاهی از سرطان های اعضای داخلی شکم اینجا کلیک کنید.
علائم ایجاد سنگ صفرا
همان طور که پیش از این گفته شد این عارضه ممکن است در برخی مواقع باعث بروز علائم شود و در برخی مواقع هیچ علائمی از خود نشان ندهد.
زمانی که سنگ های تشکیل شده در مجاری صفرا قرار گیرند باعث انسداد و مسدود شدن جریان صفرا می شوند که در این صورت این عارضه با علائمی همراه خواهد بود که شامل موارد زیر می باشد:
- ایجاد تب و لرز
- مدفوع خاکستری
- ایجاد استفراغ و حالت تهوع
- احساس درد در شانه راست
- درد پشت بین استخوان کتف ها
- احساس درد ناگهانی و زیاد در مرکز شکم و زیر جناغ سینه
- درد ناگهانی و زیاد در قسمت فوقانی سمت راست شکم
- احساس درد در ناحیه بالا شکم که بر اثر حرکت سنگ ها به وجود می آید
دلایل تشکیل سنگ کیسه صفرا
وقتی که کیسه صفرا رسوبات جامد سنگ مانندی را تولید می کند زمانی است که فرد دچار سنگ صفرا شده است. ایجاد این عارضه دلایلی متعددی دارد که شامل موارد زیر می شود:
- بالا بودن بش از حد میزان کلسترول موجود در صفرا
- بالا بودن بیش از حد میزان بیلی روبین موجود در صفرا
- عدم تخلیه درست کیسه صفرا
بالا بودن بیش از حد میزان کلسترول موجود در صفرا
مایع درون صفرا، کلسترول تولید شده توسط کبد را تجزیه می کند اما اگر مقدار تولید این کلسترول توسط کبد به مقدار زیادی افزایش یابد به طوری که مایع صفرا نتواند آن را تجزیه کند تبدیل به رسوبات جامد یا همان سنگ صفرا می شود.
زن بودن، اضافه وزن بالا و یا در مقابل کاهش وزن سریع یا رژیم گرسنگی، مصرف بعضی داروها مانند قرص ضدبارداری یا داروهای پایین آورنده کلسترول از مواردی است که باعث می شود احتمال ابتلا به سنگ صفرا کلسترولی افزایش یابد.
بالا بودن بیش از حد میزان بیلی روبین موجود در صفرا
هنگامی که بدن انسان گلبول قرمز را تجزیه می کند ماده شیمیایی به نام بیلی روبین توسط کبد ترشح می شود که وارد کیسه صفرا می شود. در شرایطی مانند سیروز کبد، عفونت مجاری صفراوی و دیگر اختلالات خون، ترشح بیلی روبین افزایش می یابد در نتیجه این امر سبب تولید سنگ کیسه صفرا می شود.
عدم تخلیه درست کیسه صفرا
ضعیف بودن عضلات باعث می شود که کیسه صفرا به خوبی تخلیه نشود که این امر موجب تشکیل رسوبات و سنگ های کیسه صفرا می شود.
عوامل زمینه ساز ایجاد سنگ صفرا
علاوه بر موارد بالا که سبب تولید این عارضه می شود افراد زیر بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند:
- کسانی که اضافه وزن و یا چاقی بیش از حد دارند
- زنان بالای 60 سال
- کسانی که رژیم لاغری نامناسب دارند
- افرادی که دارای سابقه ژنتیکی سنگ صفرا هستند
- کسانی که رژیم غذایی سرشار از چربی یا کلسترول دارند
- اشخاصی که داروهای کاهش دهنده کلسترول مصرف می کنند
- کسانی که به دیابت مبتلا هستند
- افرادی که رژیم غذایی کم فیبر دارند
- بانوانی که بار دار هستند.
درمان سنگ کیسه صفرا
کسانی که در سونوگرافی پی برده اند که در کیسه صفرا آن ها سنگ وجود دارد و به عبارتی به این عارضه مبتلا شده اند با دو روش جراحی و روش غیر جراحی می توانند سنگ کیسه صفرا خود را بردارند.
روش جراحی
کوله سیستکتومی روشی است که در آن با انجام عمل جراحی اقدام به برداشتن کیسه صفرا می کنند.
جراحی کوله سیستکتومی با دو روش کوله‌سیستکتومی لاپاراسکوپیک و کوله‌سیستکتومی باز صورت می گیرد.
کوله‌سیستکتومی لاپاراسکوپیک
در جراحی لاپاراسکوپی سنگ کیسه صفرا، ابتدا با بیهوشی عمومی چند برش در ناحیه شکم ایجاد می شود سپس با یک دستگاه کوچک و دارای نور که از یکی از برش‌ها، وارد شکم می شود سنگ‌ها را بررسی می‌کنند و آن‌ها را با دقت زیاد از کیسه صفرا خارج می‌کنند.
کوله‌سیستکتومی باز
اگر این عارضه در شرایط حادی باشد به طور مثال کیسه صفرا ملتهب، عفونی یا زخم شده باشد و نتوان آن را با روش لاپاراسکوپیک برداشت از این روش استفاده می کنند.
روش غیر جراحی
عموما این روش در شرایطی که فرد دارای علائم حادی نیست صورت می گیرد که شامل موارد زیر می باشد:
- مصرف دارو های خورا کی مانند اورسودیول و چنودیول با تجویز پزشک
- رعایت رژیم غذایی مناسب
- تخلیه کیسه صفرا از طریق پوست به وسیله سوزن استریل و لوله
- وارد کردن امواج شوک دار به کیسه صفرا با دستگاه لیتوتریپسی شاک ویو
توصیه آخر
در صورتی که دارای نشانه های این عارضه هستید بهتر است هرچه زود تر به پزشک مجبرب مراجعه کنید تا با انجام سونوگرافی، وجود یا عدم وجود سنگ در کیسه صفرا مشخص شود تا در صورت ابتلا به این عارضه بتوان علاوه بر درمان از پیشروی آن جلوگیری کرد.
سوالات متداول
